Grafische update voor Windows XP?

Is Vista een een grafische update voor Windows XP? In werkelijkheid heeft Microsoft de afgelopen jaren namelijk zo ongeveer ieder belangrijk onderdeel grondig aangepakt: van de kernel tot de grafische schil, en van netwerk tot audio. Bij alle onderdelen hebben veiligheid, stabiliteit en prestaties hoge prioriteit gehad, en dat heeft zich vertaald naar een hoop nieuwe features, die wellicht niet allemaal even uniek of origineel zijn, maar als geheel toch een merkbare verbetering boven Windows XP op moeten leveren. Hoewel er natuurlijk nog geen uitspraken gedaan kunnen worden over de kwaliteit van het eindproduct, is het punt dat men over wil brengen dat Microsoft in ieder geval goed zijn best heeft gedaan om de upgrade naar Vista de moeite waard te maken, zelfs wanneer oogsnoep van geen enkel belang is.

Kernel

In versie 6.0 van de NT-kernel heeft Microsoft flink wat wijzigingen doorgevoerd. Een van de meest opvallende punten is de manier waarop drivers werken: vrijwel alle drivers zullen in Vista in 'user mode' in plaats van in 'kernel mode' werken. De nieuwe aanpak heeft een aantal grote voordelen: ten eerste wordt de kans dat hele systeem crasht door een brakke driver ineens minimaal, terwijl Windows XP vrijwel zeker onderuit gaat als een driver de weg kwijt raakt. Ten tweede wordt het eindelijk mogelijk om meer soorten drivers te installeren en updaten zonder het systeem opnieuw op te starten. Een derde voordeel - dat eigenlijk direct uit de eerste twee volgt - is dat een falende driver automatisch opnieuw gestart kan worden, zodat de gebruiker er nauwelijks iets van hoeft te merken. Een vierde voordeel is op het gebied van beveiliging: omdat gewone drivers eigenlijk niets meer in de kernel te zoeken hebben kan Microsoft nu strengere eisen gaan stellen aan degenen die dat om een of andere reden toch willen. Het installeren van rootkits wordt hierdoor bemoeilijkt. Daarnaast maakt Vista het erg makkelijk om drivers tegelijkertijd voor zowel 32-bit als 64-bit systemen geschikt te maken.

Ook nieuw is dat er een prioriteit meegegeven kan worden aan leesverzoeken die richting de harde schijf gaan. Een virusscanner of p2p-cliënt die op de achtergrond meedraait zal de prestaties van applicaties op de voorgrond daardoor nauwelijks meer kunnen beïnvloeden. Ook bijvoorbeeld het defragmenteren kan hierdoor stilletjes op de achtergrond gebeuren. In huidige versies van Windows kan alleen het cpu-verbruik van een applicatie gematigd (of juist opgevoerd) worden. Een andere nieuwe feature is SuperFetch, een systeem dat op basis van eerdere ervaring probeert te voorspellen welke bestanden de gebruiker in de toekomst nodig gaat hebben, en die op de achtergrond alvast klaarzet in het geheugen. SuperFetch houdt er zelfs rekening mee dat iemand bijvoorbeeld tijdens kantooruren eerder Word zal opstarten, terwijl er op zondagmiddag meestal een spel gedraaid wordt. SuperFetch kan niet alleen het systeemgeheugen gebruiken als cache, maar ook flashgeheugen.


Daarnaast is het geheugenbeheer van de kernel verbeterd en zijn veel kleine functies waar de gebruiker niets van weet (maar die toch ontzettend vaak gebruikt worden) geoptimaliseerd. Een laatste punt waarop de kernel is verbeterd is stroombeheer. Een computer met Vista zal standaard nooit helemaal uit gaan, maar in plaats daarvan een slaapstand aannemen waaruit hij binnen enkele seconden weer kan ontwaken. Om de stroomrekening binnen de perken te houden moeten alle drivers hier wel mee om kunnen gaan, en ook daarvoor biedt de kernel van Vista een nieuwe architectuur. Wie zijn systeem toch liever uit zet kan dat overigens ook gewoon instellen.

Beveiliging en bestandsysteem

Microsoft stapt in Vista eindelijk af van het concept dat een gewone gebruiker automatisch Administrator-rechten heeft. Als een gebruiker iets wil doen waarvoor dat wel nodig is zal hij een extra wachtwoord in moeten typen, waardoor het voor virussen weer een stuk moeilijker wordt om onopgemerkt serieuze schade aan te richten. Internet Explorer zal zelfs met een absoluut minimum aan rechten gaan draaien om spy- en adware buiten de deur te houden. ActiveX wordt standaard uitgeschakeld, net als de meeste systeemservices. Het was ook al mogelijk in oudere versies, maar het wordt nu makkelijker om bestanden per gebruiker te coderen, zodat gevoelige gegevens veilig zijn bij diefstal of verlies van een laptop. Daarnaast zijn er uitgebreide parental controls ingebouwd, zodat ouders bijvoorbeeld kunnen instellen dat zoonlief alleen tussen 19:00 en 21:00 spelletjes mag spelen. Ook is er een performance monitor die onder andere in de gaten houdt welke onderdelen (applicaties en/of drivers) het systeem vertragen, en de gebruiker daarover kan waarschuwen.


Hoewel het metadata-systeem WinFS in eerste instantie niet in Vista zal zitten, zijn de zoekfuncties al wel flink onder handen genomen om sneller te zijn en op meer plaatsen te kijken. Bestanden die worden verwijderd of overschreven met een nieuwe versie kunnen door Vista worden bewaard als 'shadow copies', zodat de kans groot is dat data na een normaal fatale fout van de gebruiker nog kan worden hersteld. Deze feature - SafeDoc genaamd - is overigens iets anders dan de welbekende Prullenbak; in plaats van een speciale directory voor 'verwijderde' bestanden die nog steeds de harde schijf bezetten zijn shadow copies normaal onzichtbaar. Ook beschermt SafeDoc dus niet alleen tegen het verwijderen, maar ook tegen het aanpassen van bestanden.

Netwerk en audio

Zowel het netwerk- als het audiogedeelte van Vista is volledig herschreven. Aan de kant van het netwerk is IPv6 nu veel beter geïntegreerd, de firewall werkt beide kanten op (zowel voor inkomend als voor uitgaand verkeer) en de toegang kan fijner afgesteld worden. Ook zouden er 'merkbare hogere' snelheden gehaald kunnen worden en minder pakketjes verloren gaan. De ondersteuning voor WiFi is verbeterd, onder andere door het WPA2-beveiligingsprotocol toe te voegen. Een leuke extra feature is dat Windows voortaan een grafische weergave van de netwerktopologie kan tonen. Ook de audiocode is volledig opnieuw opgebouwd om betere prestaties en kwaliteit te leveren. Samples worden nu als 32 bit floats behandeld in plaats van als 16 bit integers, de drivers zijn verhuisd naar user mode voor betere prestaties en er is zowel spraakherkenning als betere spraaksynthese toegevoegd in Vista. De nieuwe opzet van het audiosysteem maakt het onder andere mogelijk om het volume per applicatie in te stellen.

Nieuwe applicaties

Naast de kern van het besturingssysteem komt Vista ook met een hoop nieuwe applicaties, zoals Internet Explorer 7, Media Player 11 (in sommige versies ook Media Center), Windows Defender (anti-spyware), Windows Mail (dat samen met een nieuwe calenderapplicatie een alternatief voor Outlook moet vormen), een backup-programma, Photo Gallery, een nieuwe versie van Movie Maker en de sidebar met zijn 'gadgets' om de desktop op te leuken.


Tenslotte zijn ook nog grafische verbeteringen te melden. DirectX 10 met zijn unified shaders zal voor ontwikkelaars van spellen een hoop extra vrijheid met zich meebrengen. De nieuwe versie is afhankelijk van het nieuwe drivermodel en zal dus niet voor Windows XP verschijnen. Wel zal Microsoft een aangepaste versie van DirectX 9 in Vista gaan stoppen, die sneller zou werken dan de huidige release onder Windows XP. De Aero-interface biedt verder wat leuke transparantie- en 3d-effecten voor de desktop, maar na het lezen van dit artikel - dat bij lange na nog geen volledig overzicht van de veranderingen bevat - mag duidelijk zijn dat dit laatste slechts een heel klein deel is van wat Vista te bieden heeft. De ontwikkelaars bij Microsoft zullen het komende halfjaar nog veel moeten doen om de bèta verder op te poetsen tot een releasewaardig geheel. De conclusie is in ieder geval wel dat Vista niet zomaar een nieuwe skin voor Windows XP is. Maar een compleet nieuw besturingssysteem is.